Herken de tactieken die onze democratie bedreigen
Nederland staat op een kantelpunt. Ons kabinet neemt stappen die we herkennen uit landen waar de democratie onder druk staat. Het demonstratierecht wordt ingeperkt, omvolkingstheorieën vinden hun weg naar het publieke debat, en NGO’s worden gekort op subsidies. Dit zijn geen losse incidenten. Het volgt een beproefd patroon dat we zien in de VS, Hongarije en Polen. Een strategie die stap voor stap de vrijheid inperkt en macht concentreert.
DeGoedeZaak introduceert het Playbook van Extreemrechts om de tactieken van extreemrechts bloot te leggen. Leer ze herkennen.
De Rechtstaat Verzwakken
De rechtsstaat is er om mensen van de
staat en andere burgers te beschermen.
Extreemrechtse en autoritaire politici
proberen vaak snel om de macht van
juridische instituten, de pers en politieke
tegenstanders in te perken. Dit kan
formeel gebeuren, door bijvoorbeeld de
publieke omroep af te schaffen, of
geleidelijk, door de rechtsspraak als
partijdig weg te zetten.
De Rechtstaat Verzwakken
De rechtsstaat is er om mensen van de
staat en andere burgers te beschermen.
Extreemrechtse en autoritaire politici
proberen vaak snel om de macht van
juridische instituten, de pers en politieke
tegenstanders in te perken. Dit kan
formeel gebeuren, door bijvoorbeeld de
publieke omroep af te schaffen, of
geleidelijk, door de rechtsspraak als
partijdig weg te zetten.
Zondebokpolitiek
Autoritaire en extreemrechtse politici
schetsen vaak een beeld van een 'echt',
of 'zuiver' volk, die wordt afgezet tegen
groepen die afwijken van die norm. De
zondebok is een goed retorisch middel:
het is eenvoudig om problemen af te
schuiven op andere mensen. Daarnaast
verdeelt het burgers, zodat ze minder
verregaande verandering teweeg kunnen
brengen.
Verzwakken van journalistiek en
verspreiden van desinformatie
Door onafhankelijke journalistiek weg te
zetten als onbetrouwbaar, en zelf
desinformatie te verspreiden, wordt het
moeilijker voor burgers om te weten wat
de feiten zijn. Daarnaast is het wegnemen
van onafhankelijke media een manier
waarop autoritaire regimes elke
tegenspraak weg kunnen nemen.
Het uitroepen van een crisis
Populistische en extreemrechtse politici
bestempelen vaak zaken als crisis.
Vervolgens stelt de extreemrechtse
politicus een simpele oplossing voor die
crisis voor, zoals hardere straffen of
deportaties, die kan bestaan zolang zij
macht hebben.
Maatschappelijk middenveld verzwakken
Gezonde democratieën kennen sterke
oppositie en een onafhankelijke pers.
Autoritaire politici en regimes vallen
niet alleen de pers aan, maar ook de
invloed van andere stemmen, zoals NGO's
of andere kritische organisaties.
Geweld uit eigen achterban aanmoedigen
Democratische politici wijzen geweld
normaal gesproken af. Door andere
overheden, burgers of georganiseerde
groepen. Autoritaire en extreemrechtse
politici kijken bewust weg of moedigen
geweld vanuit eigen achterban zelfs aan.
Zie jij ook dat deze tactieken steeds vaker worden ingezet? Sluit je aan bij de Niet Normaal campagne en strijd mee tegen de normalisatie van extreemrechts.
Veelgestelde Vragen
In de VS, Hongarije en Polen hebben we de opmars van autoritaire en extreemrechtse regeringen gevolgd. We zien daar dat dezelfde stappen doorlopen worden. De vrijheid van burgers om hun onvrede te uiten wordt beperkt: het wordt steeds lastiger om via het recht of demonstraties de staat verantwoordelijk te houden en de vrije pers wordt verzwakt. Daarna is het concentreren van macht en het uitvoeren van eerder ondenkbare plannen flink eenvoudiger.
Onze rechtsstaat is een stuk minder stevig dan de Poolse, met al haar checks and balances. Ondanks dat, werd in Polen toch de publieke omroep afgeschaft. Nu de Poolse democratische coalitie, hand in hand met het maatschappelijk middenveld eindelijk de publieke omroep terug won, zien we in Slovenië hetzelfde gebeuren: daar is staatsmedia nu de norm. In Hongarije en de VS zijn rechters aangewezen die goed aansluiten op respectievelijk Orbán en Trump, en in Bulgarije zijn LHBTI-uitingen op scholen verboden. Wij willen dit in Nederland voorkomen, en dus de parrallellen tussen de internationale extremistische politiek en de onze in het licht zetten.
We zijn een progressieve burgerbeweging die zich inzet voor een duurzaam, rechtvaardig en inclusief Nederland, met een open democratie. We zijn politiek onafhankelijk en werken samen met NGO’s, grassroots organisaties en burgers die zich inzetten voor een inclusief, duurzaam, eerlijk en democratisch Nederland. Je kunt meer over ons leren op DeGoedeZaak.org
We verwijzen met het playbook naar extreemrechtse tactieken, omdat deze ondemocratische middelen als geweld en inperking van de rechterlijke macht niet uitsluiten. Wat betreft het huidige kabinet, classificeren we dat als een kabinet met extreemrechts, omdat er bewindspersonen zitten die extreemrechtse taal gebruikt hebben en extreemrechts beleid hebben voorgesteld.
Zij zitten daar namens een partij die in haar 20-jarig bestaan diezelfde kenmerken gehad heeft. Die partij zit in een kabinet dat in naam extraparlementair is, maar in de praktijk een normaal meerderheidskabinet is.
Het Playbook van Extreemrechts baseren we op eerdere onafhankelijke scoping, gericht op democratische achteruitgang. Uit dat onderzoek bleek dat internationaal en historisch dezelfde tactieken hergebruikt werden. Wij zetten ze op een rijtje. De volgende bronnen zijn cruciaal geweest in het uiteenzetten van het playbook:
- The Authoritarian Playbook van de organisatie United to Protect Democracy
- How Democracies Die van politicologen Steven Levitsky and Daniel Ziblatt
- How to Perform Crisis: A Model for Understanding the Key Role of Crisis in Contemporary Populism van Benjamin Moffitt
Elk punt uit het playbook heeft een eigen tegenhanger. Het beschermen van de vrije pers of demonstratierecht, solidair staan met gemeenschappen die je in je dagelijks leven niet tegenkomt, helpt allemaal in de strijd tegen extreemrechts. Wij zijn een campagne gestart om mensen regelmatig te informeren welke stappen ze kunnen zetten voor een inclusieve en democratische samenleving. Je kunt je voor deze campagne hier aanmelden.