Maatschappelijk middenveld verzwakken

Gezonde democratieën kennen sterke oppositie en een onafhankelijke pers. Autoritaire politici en regimes vallen niet alleen de pers aan, maar ook de invloed van andere stemmen, zoals NGO's of andere kritische organisaties.

Het maatschappelijk middenveld biedt tegenwicht aan de overheid. Ze mobiliseren hun achterban om actie te ondernemen, zoals het steunen van een rechtszaak, demonstreren of staken. Het maatschappelijk middenveld kan via formele wegen worden gekrompen, door hun financiering weg te knippen of ze te criminaliseren. Maar hun geloofwaardigheid kan ook worden weggenomen door astroturfing of het kapen van progressieve narratieven.

Bron: Authoritarian Playbook, How Democracies Die

I. Verzwakken van instituten en protestbewegingen

Het verzwakken van NGO’s vakbonden, religieuze groepen of protestbewegingen, maakt het steeds moeilijker voor burgers om zich te verenigen rondom belangen die niet bijdragen aan een autoritaire staat. Een extremistische partij kan het maatschappelijk middenveld verzwakken als ze deel is van de overheid, door subsidies in te trekken, of bewegingen, vakbonden of NGO’s te criminaliseren. Maar het kan ook door de geloofwaardigheid van een beweging in twijfel te trekken

🇬🇧 Verenigd Koninkrijk: Hoge straffen voor klimaatactivisten

In het Verenigd Koninkrijk zijn wetten aangenomen die het demonstratierecht inperken, waardoor directe acties van o.a. actiegroep Just Stop Oil gecriminaliseerd zijn. Verschillende activisten zijn veroordeeld tot 4-5 jaar in de gevangenis voor het plannen van een actie. Dit maakt het steeds moeilijker voor protestgroepen om leden te werven, acties en demonstraties te plannen en samen te komen. En dat leidt tot steeds minder tegenspraak.

Bron: Reuters

🇳🇱 Nederland: forse vermindering subsidies ontwikkelingssamenwerking

De ontwikkelingssamenwerkingssector krijgt flink minder subsidie namens het nieuwe kabinet. Dit maakt het lastiger voor organisaties zoals BothEnds en Partos om acties op te tuigen, te lobbyen en dus invloed uit te oefenen. De kritische stemmen rondom internationale samenwerking worden hiermee zachter.

II. Astroturfing, en het splitsen van links met het midden

Autoritaire en extreemrechtse politici maken gebruik van astroturfing. Door campagnes te starten vanuit actiegroepen die pretenderen ‘bezorgde burgers’ te zijn, kunnen autoritaire politici verregaande maatregelen voorstellen en doen alsof ze door een brede burgerbeweging worden gesteund. Extreemrechtse en autoritaire politici proberen progressieve bewegingen te ondermijnen door linkse bewegingen van het midden af te splitsen en hard te ageren tegen burgerlijke ongehoorzaamheid. Deze twee tactieken zaaien twijfel in de tegenbeweging, en belonen ‘gehoorzaam’ gedrag richting de overheid, terwijl kritische stemmen worden bestraft.

🇬🇧 Verenigd Koninkrijk: No Farmers, no Food' blijkt gefinancierd door grote agrobedrijven

Britse boerenprotesten onder de naam ‘No Farmers, No Food’ blijken niet uit groepen burgers te komen, maar georganiseerd en gefinancierd te zijn door grote agrobedrijven. De beweging doet zich voor als een collectief van kleine boeren, die onafhankelijk vragen aan de overheid om stikstofregels te versoepelen. Uiteindelijk blijkt dat grote bedrijven achter de beweging zitten, en de eisen en tactieken van de Nederlandse en Ierse boerenprotesten te kopiëren.

 Populistische partijen zoals Reform UK namen de taal van de protesten over om desinformatie over klimaatwetenschap te verspreiden. Dit leidt tot verwarring: wie is nu een echte demonstrant, en wie representeert een bedrijf? En wat kunnen we nu echt geloven?

Bron: desmog

🇳🇱 Gezin in Gevaar blijkt geen groep bezorgde ouders

Een Nederlands voorbeeld van astroturfing is de campagne van Gezin in Gevaar rondom de week van de lentekriebels. In 2023 ontstond er veel ophef rondom deze themaweek op scholen en werd er veel desinformatie verspreid over de inhoud van de lesstof. Maar Gezin in Gevaar is helemaal geen bezorgde groep ouders. Gezin in Gevaar is onderdeel van Civitas Christiana, een zeer conservatief-katholieke lobbygroep met veel financiële middelen. Ze speelden met hun campagne in op de zorgen die kunnen leven bij ouders over seksuele voorlichting en waren heel succesvol, de week van de lentekriebels werd plotseling controversieel. Een essentieel onderdeel van hun campagne was dat zij zich presenteerden als bezorgde ouders. Met dit soort campagnes kunnen politieke partijen overheidsmaatregelen rondom seksuele voorlichting op flink losse schroeven zetten. Tegelijk kunnen ze andere groepen destabiliseren, door ze te ‘splitsen’ in goede en slechte activisten.

III. Het kapen van progressieve narratieven

Hoe haal je de angel uit een succesvolle tegenbeweging? Ontken de legitimiteit van je democratische tegenstanders door hun narratieven te kapen! Door bijvoorbeeld campagne te voeren op sociale zekerheid, of door migranten de schuld te geven van woonproblemen, slagen extreemrechtse politici erin om succesvol in te spelen op problemen die normaal gesproken in progressieve campagnes terugkomen. Hierdoor heeft je progressieve tegenstander geen alternatief verhaal. En wanneer ze wel succesvol campagne voeren op een progressief thema, kan jij als autoritaire partij dezelfde zorgen benoemen, en jezelf als redder opwerpen. Zeker met een verzwakte kritische pers en een ontoereikend maatschappelijk middenveld, is dit een succesvolle tactiek.

🇬🇧 Verenigd Koninkrijk: LGB Alliance voert actie tegen transrechten.

LGB Alliance is een groep die zich wél voor homo’s, lesbiennes en biseksuelen inzet, maar expliciet tegen transgender mensen. LGB Alliance heeft op de rechterflank veel invloed in het VK; in 2020 ontmoetten ze meermaals met Conservatieve ministers om conversietherapie voor transpersonen in stand te houden. De Conservatieve regering was lange tijd van plan om conversietherapie te verbieden, wat een enorme overwinning zou zijn en de rechten van queer personen enorm zou versterken. Na de gesprekken bleek in 2022 dat de regering toch draaide op haar voorgenomen standpunt. Op dit moment is conversietherapie nog steeds niet verboden in het VK.

Bron: Open Democracy

🇳🇱 Nederland: Voorzij en De Roze Leeuw en hun banden met extreemrechts

Zowel Voorzij als de Roze Leeuw zeggen op te komen voor de rechten van onderdrukte groepen, maar gebruiken deze gemarginaliseerde groepen vooral als een stok om andere minderheden mee te slaan. Zo ageert Roze Leeuw vaak tegen migranten en zijn ze van mening dat ‘criminele asielzoekers’ vooral gedeporteerd moeten worden. Ook zetten ze zich bewust alleen in voor homoseksuele, lesbische en biseksuele personen (holebi’s) en keren ze zich tegen transrechten. Voorzij zegt op te komen voor vrouwenrechten, maar gebruikt terechte zorgen over geweld tegen vrouwen vooral om te ageren tegen transpersonen. Op hun website staat bijvoorbeeld dat vrouwen “steeds gedwongen om mannen en jongens in die voorzieningen toe te laten, met alle ongemak, aantasting van veiligheid en gevaren van dien.” Ze spelen hierbij in op de paniek die gezaaid wordt over transpersonen, terwijl er géén bewijs is dat bijvoorbeeld genderneutrale toiletten daadwerkelijk gevaarlijk zijn voor vrouwen. Deze organisaties stonden bij verschillende demonstraties zij aan zij met neonazi’s van o.a. Voorpost, anti-drag demonstranten van Forum voor Democratie en politici van Vlaams Belang. 

Zie jij ook dat deze tactieken steeds vaker worden ingezet? Sluit je aan bij de Niet Normaal campagne en strijd mee tegen de normalisatie van extreemrechts.

Scroll to Top